Yetersiz beslenme, besin ihtiyaçlarını yeterince karşılayamama her yaştan insanın en önemli sorunlarından biri. Dengeli beslenme için gerekli zamanın bulunamaması, hazır gıda tüketiminin kolaylığı gibi birçok neden sağlıksız beslenmenin yaygınlaşmasına kapı aralıyor. İşte bu sorunun giderilmesine yönelik üretilen çözümler arasında zenginleştirilmiş, güçlendirilmiş ve fonksiyonel gıdalar karşımıza çıkıyor. Yaygınlaşan uygulamalar ve popülerleşen hazır gıdalar ile beraber bu üç kavram da hayatımızda daha sık yer alıyor. Peki fonksiyonel, güçlendirilmiş ve zenginleştirilmiş gıda kavramları hakkında daha detaylı bilgi almaya ne dersiniz? Yazımızda,
- Fonksiyonel gıda ne demek anlatarak başlayacağız.
- Fonksiyonel besinler nelerdir, fonksiyonel beslenme nasıl olur detaylandıracağız.
- Zenginleştirilmiş / güçlendirilmiş gıdaları tanımladıktan sonra,
- Güçlendirilmiş gıda örnekleri ile sizleri aydınlatacağız.
- Son olarak fonksiyonel öğünler hazırlarken kullanabileceğiniz Defya ürünlerinden bahsedeceğiz.
Fonksiyonel Gıda Ne Demek?
ILSI Europe, fonksiyonel besinleri “Vücudun işlevini daha iyi duruma getirmek” ile ilişkilendiriyor ve ekliyor, “Gıdanın hastalık riskini azaltmak yoluyla yararlı yönde etkilediği ortaya konulabilir ise, o ürün fonksiyonel olarak nitelendirilebilir”.(Kaynak) Oldukça geniş kapsamlı bir terim gibi görülen “fonksiyonel gıdalar” için aslında tek bir açıklamadan söz etmek zor.
Fonksiyonel besinleri kısaca sağlıklı bir vücuda sahip olmaya yardım eden gıdalar olarak tanımlayabiliriz. Vitamin, mineral, karbonhidrat, protein ve yağ açısından zengin olan gıdaların bir arada kullanımı ile oluşturulan, yaşantı ile edinilen fiziksel sorunlar için önleyici etkileriyle yarar sağlayan bilinçli beslenme tipine ise fonksiyonel beslenme demek mümkün. Diğer bir deyişle gıdanın işlevini, vücuda nasıl bir fayda getirdiğini ön görerek tükettiğiniz besleyici besinler için bu tanımı kullanabilirsiniz. Bu besinlerin vücuda ihtiyacı olan temel gıda maddelerini sağlaması, antioksidan yönünden zengin olması ve bilimle kanıtlanmış çeşitli faydalarının bilinmesi önemli. Elbette uzman kontrolünde hayata geçirilmesi de.
Fonksiyonel Gıda Ürünleri Nelerdir?
Fonksiyonel besinler ile yeni yeni tanışanlardansanız fonksiyonel gıda ürünlerinin neler olduğunu ilk bakışta tahmin edemeyebilirsiniz. Onları kolaylıkla sayabilmek için öncelikle insanın günlük ihtiyacı olan makro ve mikro besin elementlerini bilmelisiniz. Bağışıklık sistemi, bağırsak sağlığı için fayda sunan fonksiyonel ürünler arasında; lifli gıdalar, probiyotikler, antioksidan içeren besinler, omega 3 bulunduran yiyecekler mevcut. Elbette bu besinlerin mümkün olduğunca katkısız, organik olması da mühim. Örneğin, sebzeler, meyveler, baharatlar, sakatatlar, yağlı balıklar, yumurta gibi ürünler fonksiyonel gıdalar arasında sayılıyor. Besin değeri yüksek olan bu gıdaların işlenmesi de konumuz dahilinde. Bir gıda maddesinin gerçekten fonksiyonel olması için sağlıksız işlemlerden geçmemiş olması, katkı maddesi içermemesi önem arz ediyor.
Günümüzde fonksiyonel gıdanın resmi bir tanımı ve sınıflandırması olmadığı için ayırt etmek zorlaşsa da örnekler üzerinden daha kolay açıklayabiliriz. Mesela meyveler fonksiyonel gıdalar olsa da posası alınmış, kutulanmış hazır meyve suları fonksiyonel besinler arasında sayılmıyor.
Peki fonksiyonel besinler sağlıklı mı? Bu soruya yanıt verirken çok besleyici olsa da tek bir sebze ile beslenmenin sağlıklı olmadığının altını çizmeliyiz. Yani rastgele sağlıklı olduğu düşünülen besinlerle beslenmenin tek başına sağlıklı olması mümkün değil. Çok renkli, çeşitli, katkısız ve koruyucusuz fonksiyonel gıdalar ile bir düzen dahilinde beslenmek sağlıklı.
Nasıl mı? Besin ögeleri açısından zengin olan ürünlerin düzenli tüketimi makro ve mikro element alımının çok daha iyi olmasına yardımcı oluyor. Serbest radikallerle savaşan antioksidanlar, inflamasyonu azaltan bileşenler, bağırsakları düzenleyen probiyotik ve prebiyotikler sayesinde bedensel fonksiyonlar destekleniyor. Kısaca, uzman kontrolünde düzenlenen fonksiyonel beslenme, sağlıklı yaşamın önemli bir parçası. Bunun için aralıklarla yapılan kan tahlilleri sayesinde besin alımının kontrolü de oldukça kıymetli.
Yeniden fonksiyonel gıdaların neler olduğunu hatırlamak gerekirse; mor renkli sebze ve meyveler, yeşil yapraklı bitkiler, yüksek lifli ürünler, probiyotik ve prebiyotik içerikli besinler, omega 3 yönünden zengin gıdalar, sakatatlar, bitki çayları, kabuklu yemişler, tohumlar. Elbette fonksiyonel beslenmede olmaması gereken ögeler de var. Onlar; trans yağlar, işlenmiş tahıllar, kaynağı bilinmeyen etler, paketli gıdalar, rafine şeker, rafine yağlar, ve pastörize içecek ürünleri.
Güçlendirilmiş, Zenginleştirilmiş Gıda Ne Demek?
Besinlerde işlenirken kaybedilen ögelerin gıdaya yeniden eklenmesine zenginleştirme adı veriliyor. En yaygın görülen mikro besin ögelerinin gıdalara eklenmesinin esas alındığı işlemler 1900’lü yılların başından bu yana yapılıyor. Bu yolla besin yetersizliklerinin önüne geçmek amaçlanırken fark etmeden tükettiğimiz zenginleştirilmiş gıdalar neredeyse yediğimiz her öğünde kendine yer buluyor.
Fonksiyonel beslenme ile ilgilenenlerdenseniz güçlendirilmiş gıda konseptini de sık sık duyuyor olmalısınız. Bir gıdanın güçlendirilmesi, adının da anlayacağınız üzere içeriğinin daha faydalı hale getirilmesi gerek. Örneğin içerisine D vitamini eklenen bitkisel içecekler, peynirler, probiyotik ile güçlendirilen ürünler market raflarında kendine yer buluyor.
Zenginleştirilmiş Gıda Ürünleri Nelerdir?
Güçlendirilmiş gıda ürünleri arasında granolalar, bitkisel içecekler, hayvansal gıdalar (peynir, yoğurt gibi), tahıl barları bulunuyor. Ayrıca bebeklerin beyin gelişimine destek olması için doymamış yağ asitleri, vitaminler ve mineraller ile desteklenen bebek mamaları zenginleştirilmiş gıdalardan bazıları. Bunun yanında lif eklenen bisküviler, D vitamini ile zenginleştirilen içecek ürünleri, B12 vitamini ilave edilen bitkisel içecekler, vitaminli sular, iyotlu tuzlar da zenginleştirilmiş/güçlendirilmiş besinlerimiz arasında.
Peki zenginleştirilmiş gıda ürünleri sağlıklı mı? Güçlendirilmiş gıdaların sağlıklı olduğunu söylemek mümkün mü? Buna net bir yanıt vermek mümkün değil. Zira bir gıdanın sağlıklı olup olmadığını belirleyen tek kıstas besin ögeleri değil. İçeriğinde renklendiriciler, koruyucular, katkı maddeleri bulunan ve bunun yanında vitamin de eklenmiş birçok hazır gıda bulabilirsiniz. Bunlar güçlendirilmiş gıdalar arasında sayılabilir, zira besin ögeleri artırılmıştır. Ancak yeterince sağlıklı olduğunu söylemek için tüm içeriğini, üretim şartlarını, paketleme standartlarını, hammaddeleri ve elbette muhafaza koşullarını bilmek gerekiyor. Bir örnek daha verebiliriz. Örneğin beyaz ekmeğe iyot eklenmesi tüm dünyada yaygın bir uygulama. Bu da ekmeği güçlü gıdalar arasına ekliyor. Ancak beyaz un tüketiminin ne kadar sağlıklı olduğu konusunda tartışmalar var. Anlayacağınız, bir gıdanın zenginleştirilmesi tek başına onu sağlıklı yapmıyor. Zenginleştirilmiş beyaz un yerine evde taş değirmen ile öğüttüğünüz bakliyat unlarını tüketerek fonksiyonel ve sağlıklı beslenme için adım atabilirsiniz.
Diğer taraftan bilinçsiz gıda takviyesi alımının yaygınlaşması ile beraber düzenli zenginleştirilmiş besin tüketimi gereksiz besin yüküne neden olabiliyor. (Kaynak) Sağlıklı olduğuna inanılan vitaminlerin fazla alımının da istenmeyen sonuçlar doğurabiliyor. Bu nedenle fonksiyonel beslenme alışkanlığı edinirken mutlaka uzman desteği almalı ve gereksiz takviye, yoğun güçlendirilmiş besin tüketiminden kaçınmalısınız. Bunun yanında besinlerin doğal vitamin ve mineral içeriklerini alacağınız dengeli bir beslenme planı ile kendinizi çok daha zinde hissedebilirsiniz. Elbette gerçekten gerekli durumlarda zenginleştirilen besinlerin desteğine de başvurabilirsiniz.
Fonksiyonel Beslenme için Kullanabileceğiniz Defya Ürünleri Nelerdir?
Fonksiyonel bir şekilde beslenmek için siz de her öğünde sebze ve meyve tüketmeye, çeşitli sebze meyveleri/sakatat/yağlı balıkları sofranızda ağırlamaya gayret etmelisiniz. İşte bu süreçte size yardımcı olacak çok sayıda Defya ürünü var. Doğrayıcı ürünlerle mutfak işlerini hızlandırabilir, evde kendi ununuzu öğüterek katkı maddeli un almayı bırakabilir, mikro filizler üretmenin keyfini tadabilirsiniz.
- Z-Star Soğuk Sıkım Meyve, Sebze Ve Buğday Çimi Sıkacağı sayesinde herhangi bir elektrik kaynağına ihtiyaç duymadan taze sıkılmış meyve, sebze ve çim suyu elde edebilirsiniz. Küçük boyutu sayesinde, seyahatlerde, tatillerde ve kamp gezilerinde bile kolaylıkla kullanılabilir. Onunla sağlıklı beslenmenin popülerleşen bir parçası olan çim suyu tüketimini hayatınızın bir parçası haline getirebilirsiniz.
- GEO Filizlendirme Rafları İtalya'da üretilmiştir. Onunla farklı türlerdeki minik tohumları filizlendirebilirsiniz. BPA'sız malzemelerden yapılmıştır. Bu nedenle, filizlerin sağlıklı ve hijyenik bir şekilde büyümesine olanak sağlar. Üstelik dayanıklıdır ve uzun süreli kullanım için tasarlanmıştır. Filizlendirici, evde sağlıklı ve lezzetli filizler üretmek isteyenler için mükemmel bir seçenek. Küçük boyutu sayesinde, herhangi bir mutfağa kolaylıkla sığar.
- Tribest Glass Personal Blender paslanmaz çelik bıçakları ve kırılmaya karşı temperli cam kaplar ile dayanıklılık sunar. Değişken Hız Ayarı ve Tek Dokunuşlu Anlık Çalıştırma Düğmesi, istediğiniz kıvamı elde etmenizi kolaylaştırır ve maksimum kontrol sağlar. Ayrıca, ürün, 200 ml, 400 ml ve 600 ml'lik cam kaplar içerir, böylece tüm karıştırma işlemlerinizi farklı boyutlarda kaplarla gerçekleştirebilirsiniz. Hazırladığınız sağlıklı smoothieleri dilediğiniz zaman yanınızda taşıyabilirsiniz.
Not: Paylaştığımız metin bilgilendirme amaçlıdır. Kesinlikle tedavi amaçlanmaz. Herhangi bir sağlık sorunu yaşadığınızda uzman doktorlardan destek almalısınız.
